Most profitable farming in India: आजकाल अनेक तरुण लाखो रुपयांच्या पॅकेजची नोकरी सोडून शेतीकडे वळलेले पाहायला मिळतात. करण शेतीतल्या सोन्याची त्यांनी जाणिव झालीय. भविष्यात शेतीला पर्याय नाही, असं त्यांना वाटतं. त्यामुळे वेगवेगळ्या मार्गाने शेतीचे उत्पन्न घेतलं जातं. आज बाजरीची शेती केवळ पारंपारिक पीक राहिलेली नाही, तर ती शेतकऱ्यांसाठी एक स्मार्ट आणि नफा देणारा पर्याय बनली आहे. वाढती मागणी, कमी खर्च आणि सरकारी पाठबळ यामुळे शेतकऱ्यांना श्रीमंत बनण्याची संधी आहे. योग्य पद्धतीने लागवड केल्यास बाजरी शेती खरोखरच ‘नोटा छापण्याचे यंत्र’ ठरू शकते! अशाच एका फायदेशीर पिकाबद्दल आपण जाणून घेऊया.
एकेकाळी बाजरीला गरीबांचे अन्न मानले जायचे पण आता ते ‘सुपरफूड’ म्हणून ओळखले जात आहे. आरोग्याविषयी वाढती जागरूकता, सरकारी पाठबळ आणि निर्यातीची वाढती मागणी यामुळे बाजरीची शेती शेतकऱ्यांसाठी करोडपती बनण्याचा नवा मार्ग ठरत आहे. कमी खर्चात चांगले उत्पादन देणारी आणि विशेषतः पाण्याच्या कमतरतेतही यशस्वी होणारी बाजरी शेती शेतकऱ्यांना श्रीमंत बनवू शकते, जर त्यांनी लागवडीच्या काही खास बाबी समजून घेतल्या तर हे शक्य आहे. ज्वारी, नाचणी यांसारख्या भरड धान्यांमध्ये समाविष्ट असलेली बाजरी अनेक कारणांमुळे शेतकऱ्यांसाठी उत्तम पर्याय आहे
वाढती बाजारपेठेची मागणी
बाजरी ग्लूटेन-मुक्त आहे आणि प्रथिने, फायबर, लोह यांसारख्या पोषक तत्वांनी समृद्ध आहे. आज शहरी ग्राहकांमध्ये तिची लोकप्रियता झपाट्याने वाढत आहे. भारत सरकारने 2023 मध्ये ‘आंतरराष्ट्रीय बाजरी वर्ष’ साजरे करत बाजरी आणि इतर भरड धान्यांच्या उत्पादनाला आणि वापराला चालना दिली आहे. यामुळे बाजारातही बाजरीला प्राधान्य मिळत आहे. शिवाय जागतिक बाजारपेठेतही बाजरीची मागणी वाढत असल्याने निर्यातीच्या संधी वाढल्या आहेत.
कमी खर्च, जास्त नफा
बाजरी हे दुष्काळ सहन करणारे पीक आहे, ज्याला कमी पाण्याची गरज असते. कमी पावसाच्या भागात राहणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी हे एक आदर्श पीक आहे. इतर पिकांच्या तुलनेत बाजरीच्या लागवडीसाठी कमी खते आणि कीटकनाशके लागतात, ज्यामुळे खर्च कमी होतो. याशिवाय, बाजरीसोबत डाळी किंवा भाजीपाला यांसारखी आंतरपिके घेतल्यास उत्पन्न आणखी वाढू शकते. बदलत्या हवामानात आणि अनिश्चित पावसाच्या परिस्थितीत बाजरीसारखे दुष्काळ-सहनशील पीक शेतकऱ्यांसाठी सुरक्षित पर्याय ठरते.बाजरी जवळजवळ सर्व प्रकारच्या मातीत वाढू शकते, परंतु वालुकामय चिकणमाती किंवा मध्यम काळी माती सर्वोत्तम मानली जाते. मातीचे पीएच मूल्य 6.5 ते 7.5 असावे. बाजरीला उष्ण आणि कोरडे हवामान आवडते, आणि 25°C ते 35°C तापमान आदर्श आहे. पेरणीच्या वेळी हलका पाऊस आणि वाढीच्या काळात सूर्यप्रकाश फायदेशीर ठरतो.
कशी करायची शेती?
शेताला 2-3 वेळा नांगरून माती सच्छिद्र आणि तणमुक्त करा. पाण्याचा चांगला निचरा होण्याची व्यवस्था असावी. तुमच्या क्षेत्राच्या हवामानाला आणि मातीला अनुकूल असलेल्या सुधारित, उच्च उत्पादन देणाऱ्या जाती निवडा. योग्य जातीमुळे नफा वाढू शकतो. पेरणी साधारणपणे पावसाळ्याच्या सुरुवातीला (जूनच्या शेवटी ते जुलैच्या मध्यापर्यंत) केली जाते. लवकर पेरणीमुळे चांगले उत्पादन मिळते. ओळींमध्ये 45-60 सेमी आणि रोपांमध्ये 10-15 सेमी अंतर ठेवा. शेत तयार करताना प्रति एकर 4-5 टन शेणखत किंवा कंपोस्ट खत टाका. बाजरीला कमी पाणी लागते, परंतु पाऊस अपुरा असल्यास फुलोरा आणि दाणे भरण्याच्या टप्प्यावर 1-2 हलके पाणी देणे उत्पादन वाढवू शकते. पेरणीनंतर तण नियंत्रण महत्त्वाचे आहे, कारण तण उत्पादन कमी करू शकतात. तणनाशके किंवा खुरपणीचा वापर करा. बाजरी साधारणपणे 75-90 दिवसांत कापणीसाठी तयार होते. कापणीनंतर ती चांगली वाळवून ओलाव्यापासून संरक्षित ठिकाणी साठवा.
नफा किती मिळू शकतो? (अंदाजे)
सुधारित जाती आणि योग्य तंत्रज्ञान वापरल्यास प्रति एकर 15 क्विंटलपर्यंत उत्पादन मिळू शकते. बाजारभाव साधारणपणे ₹2,500 ते ₹3,500 प्रति क्विंटल किंवा त्याहून अधिक असू शकतो. उदाहरण: जर प्रति एकर 12-15 क्विंटल उत्पादन मिळाले आणि बाजारभाव ₹3,000 प्रति क्विंटल असेल, तर उत्पन्न ₹36,000 ते ₹45,000 होऊ शकते. यात खर्च ₹8,000 ते ₹12,000 असू शकतो. म्हणजेच, प्रति एकर ₹24,000 ते ₹33,000 निव्वळ नफा मिळू शकतो. मोठ्या क्षेत्रात (7-10 एकर) बाजरीची शेती करणारे शेतकरी सहजपणे लाखपती बनू शकतात. याशिवाय उत्तर प्रदेशसारखी राज्य सरकारे हायब्रिड बियाण्यांवर अनुदान देत आहेत.
(Desclaimer: ही माहिती केवळ मार्गदर्शनासाठी आहे. शेती कशी आणि कधी करावी हे शेतकऱ्यांच्या निर्णयावर अवलंबून आहे.)
